Dalszy ciąg wykładu

     Co to tam było ostatnio? A tak, o owadach, które krążą wokół źródła światła, jak jakieś głupie. Konkretnie, wokół latarni, ale zapewne wielu z Was zauważyło również owady, krążące wokół lampki nocnej, czy świecy – to ostatnie odnosi się głównie do tych, którzy pamiętają, czym jest dwudziesty stopień zasilania.

     Przyczyny są dwie. Jedną jest budowa oka owada. Drugą – zwykła geometria.

     Owady mają oczy złożone – to znaczy składają się one z bardzo wielu pojedynczych komórek światłoczułych. Nie widzą ostro, tak jak my, ale mniej więcej tak, jakbyśmy my widzieli obraz na ekranie o bardzo małej rozdzielczości. Wyobraźmy sobie ekran, składający się np. z tysiąca małych kwadracików, z których każdy w danej chwili może przybrać tylko jeden kolor. Widzielibyśmy coś w rodzaju impresjonistycznego obrazu, w dodatku stworzonego pędzlem do malowania płotów. Nie widać kształtów, ani zarysów. Widać jedynie ogólne rozmieszczenie dominującej barwy. Ale za to bardzo wyraźnie widać źródło światła – jako jeden, najjaśniejszy na tej mapie punkt.

     Tego właśnie owad używają do nawigacji, tyle tylko, że nie wiedzą one, czym jest sztuczne światło. Blask latarni biorą za światło słoneczne, albo światło księżyca. I nie zdają sobie sprawy z najważniejszej różnicy – odległości.

     Człowiek, który dużo podróżuje, czy to pociągiem, czy samochodem, a przy tym nie ma zwyczaju ciągłego gapienia się w ekran komórki (wiem, rzadkość), dobrze zna pewne zjawisko. Załóżmy, że stoimy przy oknie w pociągu i akurat rozładowała nam się komórka, więc chcąc nie chcąc, pozostaje nam gapienie się okno. Przedmioty, znajdujące się blisko – na przykład słupy trakcyjne, czy drzewa tuż przy torze – śmigają nam przed oczami tak, że trudno je nawet zauważyć. Ale to, co znajduje się dalej, na przykład budynek, oddalony od toru o kilkaset metrów, przesuwa się nam przed oczami na tyle wolno, że mamy czas mu się przyjrzeć. A znów słońce – przynajmniej dopóki pociąg jedzie prosto – znajdujące się bardzo daleko, wydaje nam się zupełnie nieruchome. Generalnie – im dalej, tym wolniej się przesuwa i tym wolniej musimy obracać głowę, aby mieć to coś w zasięgu wzroku. Innymi słowy, znacznie wolniej zmienia się kąt patrzenia, a w przypadku słońca – nie zmienia się wcale.

     Żeby zostać lepiej zrozumianym, przygotowałem ten niesłychanie udany szkic. W paincie, bo mi się skanera nie chciało wyciągać spod szafy.

     Załóżmy, że owad chce lecieć takim kursem, aby słońce mieć pod odpowiednim kątem, po lewej stronie. Złożone oko bardzo mu to ułatwia – wystarczy, że światło pojawi mu się w odpowiedniej komórce oka - w tym wypadku, w komórce nr 3. Teraz tylko trzeba pilnować, aby stale się tam znajdowało – i jeśli przesunie się na inną komórkę, odpowiednio zmienić kurs.

     Owad chce lecieć prosto. Jeśli więc światło przesunie się na inną komórkę po lewej stronie, znaczy to, że owad zboczył z kursu. Koryguje więc kurs, niby sternik na wachcie, i skręca tak, aby światło znów padało na właściwą komórkę.

     Ale jeśli pomyli światło latarni ze słonecznym, to zaczyna to pierwsze traktować jak coś, co znajduje się w olbrzymiej odległości i podczas nawigacji powinno pozostać nieruchome. Niestety, lampa jest znacznie bliżej i jej światło w czasie lotu przesuwa się – w tym przypadku, do komórki numer 1. Owad, choć leciał prosto, myśli że zboczył z kursu. Jego układ nerwowy mówi mu... Właściwie, jak może odzywać się do niego jego własny układ nerwowy? Dobra, załóżmy że owad ma na imię Karlik i pochodzi z Bytomia. Wtedy jego układ nerwowy nadaje: „Chopie, no kaj leziesz? Poprow zaroz, bo na szychta nie zdunżysz!”. Owad skręca więc nieznacznie ku latarni. I co się dzieje dalej? Otóż, korygując kurs w kierunku latarni, on zaczął się do niej jeszcze szybciej zbliżać. A wiadomo, co blisko, przesuwa się przed oczami szybciej. Plamka światła przesuwa się znów do nieodpowiedniej komórki, w dodatku szybciej niż poprzednio. Owad znów koryguje kurs, zbliżając się jeszcze bardziej do latarni. W końcu jest tak blisko, że światło błyskawicznie przesuwa mu się przed okiem i musi na bieżąco, stale zmieniać kurs – w kierunku latarni. Jak to się kończy? Zaczyna krążyć wokół niej, jakby wpadł na orbitę i nie potrafi się od tej pułapki uwolnić, bowiem chce mieć jej światło po lewej stronie, lekko z przodu, a ono wciąż mu się przesuwa do tyłu.

     W końcu, wycieńczony długim lotem i ciągłą zmiana kursu, osuwa się na ziemię. A tam, na widok jeża, jego układ nerwowy podsuwa mu ostatnią myśl: „Łojeruna, co za ciul mie tu zchacharzył?” – i gaśnie w nim świadomość.

     No, dobra, to ja miałbym tyle. Ma ktoś z Was pomysł na jakiś inny wykład? Może być na temat, o którym nie mam zielonego pojęcia – najwyżej będzie śmieszniej.