W kamiennym kręgu

     Rzadko już wchodzę na Onet. Wszędobylskie, natrętne, agresywne reklamy, pełno wyskakujących okienek, których człowiek nie nadąża zamykać, język dyskusji, sięgający rynsztoka – to wszystko mnie odpycha od tego niegdyś lubianego przeze mnie portalu, na którym zresztą wyrosłem. Strony wczytują się wolno – nic dziwnego, skoro przeładowane są reklamową grafiką – a nie raz i nie dwa razy, gdy już człowiek spróbuje zagłębić się w artykuł, zostaną jeszcze przysłonięte przez wyłaniającą się skądś paskudę. Znaczy, reklamę.

     Kiedyś lubiłem czytywać onetowe forum – dziś uciekam od niego, gdzie wanilia rośnie.

     Niedawno jednak przytrafiło mi się uczestniczyć w całkiem sympatycznej dyskusji. Bardzo nietypowej, jak na Onet, bo gdyby wyciąć tych kilka głupich komentarzy o „katabasach” i „pejsatych”, można by ją nawet nazwać, jeśli już nie kulturalną, to przynajmniej rzeczową.

     Dyskusja rozwinęła się pod artykułem, informującym o zjeździe rodzimowierców, jaki ma się w sierpniu odbyć w Łodzi. Rodzimowiercy, to nikt inny, jak ci, którzy uprawiają kult dawnych bogów, których czcili nasi przodkowie, zanim w nasze strony zawitało chrześcijaństwo. Za ich sprawą Swaróg, jego syn Swarożyc, Dadźbóg, Trygław, Świętowit, Radegast i inni bogowie, niegdyś wygnani stąd przez Jezusa, nieśmiało powracają do swych starych mieszkań.

     Religie przedchrześcijańskie na ziemiach dzisiejszej Polski, to autentyczna biała plama na mapie mitologii. O ile przetrwały opisy kultów pogańskich na ziemiach, sąsiadujących z nami, jak na Rusi, czy wschodnich Niemczech, zamieszkałych niegdyś przez pomorskich Słowian – Ranów – o tyle o kultach pogańskich z naszych ziem nie wiemy prawie nic. Zostały niemal całkowicie wytrzebione i zapomniane. Nikt nie wie, dlaczego tak się stało. Prawdopodobnie jest to skutek próby przewrotu, jaka ponoć miała miejsce po śmierci Mieszka II. Nie jest to potwierdzona hipoteza, ale bardzo prawdopodobna. Otóż, po jego śmierci władzę miał objąć jego syn, Bolesław, zwany Zapomnianym. Zapomnianym nieprzypadkowo. Jego imię miało ku przestrodze zostać wymazane ze wszystkich kronik i skazane na zapomnienie, co miało być karą za nieopisane zbrodnie, jakich miał się rzekomo dopuścić. Cóż mogło być tą „nieopisaną zbrodnią” w czasach, w których okrucieństwo było na porządku dziennym? Tylko jedna rzecz – zbrodnia przeciwko Kościołowi. Prawdopodobnie – przypominam, że to tylko hipoteza – próbował on przywrócić wierzenia przedchrześcijańskie, niewykluczone, że nawet z próbą wyrugowania chrystianizmu z ziem dawnej Polski, czego z pewnością domagali się mieszkańcy tych ziem, rozczarowanych wieloma aspektami nowej religii. Reakcja Kościoła mogła być tylko jedna – stłumienie, zagrażających mu ruchów, wymazanie tego incydentu ze wszystkich zapisków i jeszcze bardziej intensywna chrystianizacja, połączona ze starannym zniszczeniem wszelkich objawów kultów pogańskich. Co się wtedy działo, strach sobie wyobrazić. Raczej nie przypuszczam, by odbyło się to na drodze perswazji…

     To wszystko sprawiło,  że wiara w dawnych bogów nie przetrwała. Nie ostał się nigdzie choćby maleńki ośrodek wciąż tlącego się zarzewia, które mogłoby przetrwać wieki i zapłonąć znów. Pogaństwo zostało całkowicie i bezpowrotnie wyplenione.

     Stąd moje wątpliwości, które pozwoliłem sobie wyrazić na forum. Nie wydaje mi się, aby kult Swaroga, czy Świętowita, na powrót stał się religią w pełnym tego słowa znaczeniu. Może odrodzić się, jako ciekawostka, jako temat dla zapalonych badaczy, dla entuzjastów historii, w końcu dla ludzi, którzy chcą uczestniczyć w czymś tajemniczym i integrującym. Ale nawet, jeśli ktoś wyrzeźbi dębowy posąg z czterema twarzami, czy zdoła uwierzyć, że zamieszkał w nim Świętowit? Czy raczej będzie to hołd złożony pamięci dawnego boga i naszym przodkom, którzy go czcili? Czy składając przed tym słupem snopki żyta i polewając go miodem, naprawdę zdołamy uwierzyć, że pożywiamy prawdziwe bóstwo? Czy zrobimy to tylko dlatego, że tak czynili dawni Słowianie, a my chcemy poczuć się tak jak oni? Czy składając mu ofiarę, będziemy w stanie uwierzyć, że uchroni on nas od pożarów, powodzi i choroby, czy też potraktujemy to podobnie, jak andrzejkowe wróżby – w kategorii zabawy? Czy składając kamienny krąg z granitowych głazów, naprawdę zdołamy uwierzyć, że nie mają do niego wstępu złe duchy?

     Moim zdaniem, zabrakło tu podstawowego pierwiastka – wiary. Oczywiście, można deklarować, nawet bardzo głośno, wiarę w Peruna, czy Swarożyca, ale czy za tą deklaracją kryje się coś więcej, niż chęć buntu przeciwko tym, którzy z pobłażaniem patrzą na neopogan? Czy jest tam coś więcej, poza fascynacją nieznanym, czy w końcu próbą wyrównania rachunków z Kościołem, który swego czasu ogniem i żelazem wytępił dawne wierzenia? Czy wykracza to poza poczucie wspólnoty? Gdyby chociaż przetrwała gdzieś wiedza o pradawnych obrzędach, wiedza i pamięć pradawnych druidów, choćby jakieś skromne zapiski o lokalnym bóstwie. Można wtedy spróbować reanimacji dawnego kultu. Ale jeśli pacjent nie tylko nie żyje, ale nawet nie wiadomo, gdzie szukać jego szczątków?

     Tę wątpliwość pozwoliłem sobie wyrazić na forum. Odpowiedziały mi różne głosy. Niektóre zgadzały się ze mną, inne uważały, że nie mam racji. Ale, czego dawno już nie widziałem na forum, ludzie, którzy mieli inne zdanie, potrafili ze sobą dyskutować! Bardzo miło mnie to zaskoczyło. To zresztą również dowód, choć pośredni i poszlakowy, na prawdziwość mojej tezy, bowiem tam, gdzie ma miejsce prawdziwa, gorąca wiara, rzadko da się uniknąć gwałtownych emocji. Forum pod artykułem, poświęconym religii, zwykle jest pełne wyzwisk i braku jakiejkolwiek chęci porozumienia się ze stroną przeciwną.

     Żeby nie było wątpliwości: mnie się to zjawisko odradzania kultów pogańskich bardzo podoba. Fascynują mnie pradawne wierzenia, a chęć odtworzenia wierzeń dawnych przodków nie może się spotkać z mojej strony z niczym innym, jak tylko z gorącym entuzjazmem. Sam chętnie wziąłbym udział w jakimś obrządku, bo chciałbym poznać je bliżej,. Ale to nie znaczy, że zacznę skrycie modlić się do Trygława, bo zwyczajnie zdaję sobie sprawę, że to taki sam twór, jak Zeus, Quetzalcoatl, czy Ghanesz. A że interesujący – głównie dlatego, że zapomniany, a więc otoczony dodatkowo nimbem tajemnicy – to już całkiem inna sprawa.

    Ciekaw jestem, co Wy myślicie o rodzimowiercach.